Halk arasında şiddetli geçimsizlik olarak bilinen evlilik birliğinin temelinden sarsılması nedeniyle boşanma Türk Medeni Kanunu'nda genel bir boşanma nedeni olarak düzenlenmiştir. Şiddetli geçimsizlik genel bir boşanma nedeni olmakla terk, zina, hayata kast, suç işleme, haysiyetsiz yaşam sürme gibi özel boşanma nedenlerinden ayrılır. Özel boşanma nedenleri sınırlı sayıda iken eşlere kusur olarak yüklenebilecek pek çok eylem genel boşanma nedeni olan şiddetli geçimsizlik içerisinde değerlendirilebilmektedir. Şiddetli geçimsizlik Türk Medeni Kanunu (TMK) madde 166/1'de şu şekilde düzenlenmiştir: "Evlilik birliği, ortak hayatı sürdürmeleri kendilerinden beklenmeyecek derecede temelinden sarsılmış olursa, eşlerden her biri boşanma davası açabilir".

Çekişmeli boşanma davası nedir?

Tarafların boşanma ve boşanmaya bağlı haklar konusunda anlaşarak anlaşmalı boşanma davası açması anlaşmalı boşanma olarak adnlandırılır. Anlaşmalı boşanma kapsamında olmayan, tarafların uyuşamadığı boşanma davaları ise çekişmeli boşanma davası olarak adlandırılmaktadır. Anlaşmalı boşanma davası konusunda daha ayrıntılı bilgi için tıklayabilirsiniz.

Evlilik birliğinin temelinden sarsılması (şiddetli geçimsizlik) nedeniyle boşanma davasında kusur şartı ve istisnası

Şiddetli geçimsizlik nedeniyle açılan boşanma davalarında karşı tarafın kusurunun ispatlanması gerekmektedir. Yine davayı açan kişinin de kusurlu olması halinde davalının daha ağır kusurlu olduğunun ispatı gerekmektedir. Bu durumun tek istisnasını TMK madde 166/2 oluşturmaktadır. Bu maddeye göre davayı açan kişinin kusuru daha ağır ise davalı davaya itiraz edebilir fakat davalının itirazı hakkın kötüye kullanılması niteliğinde ise ve evlilik birliğinin devamında davalı ve varsa çocuklar bakımından korunmaya değer bir yarar kalmamışsa hakimin davalının itirazını dikkate almadan boşanma kararı vermesi mümkündür. Bu istisna dışında şiddetli geçimsizlik nedeniyle açılan boşanma davalarının kazanılabilmesi için kusuru ispat elzemdir. Yazımızın ilerleyen kısımlarında hangi davranışların kusur olarak görüldüğü örnekleme yoluyla belirtilmiştir.

Evlilik birliğinin temelinden sarsılması (şiddetli geçimsizlik) nedeniyle boşanma davası kademeli (terditli) açılabilir mi?

Kanunda sayılan zina, hayata kast, suç işleme, haysiyetsiz yaşam sürme gibi özel boşanma sebeplerinden biri evlilik içerisinde gerçeklemişse hem bu özel boşanma sebebine hem de genel boşanma sebebi olan şiddetli geçimsizliğe dayanarak kademeli (terditli) boşanma talebinde bulunulabilir. Örneğin zina özel bir boşanma nedenidir fakat zinanın cinsel ilişki gerektirmesi ve bunun ispatında problem yaşanma ihtimalinde boşanma davasının öncelikle zina nedenine dayalı olarak, mahkeme aksi kanaatte ise evlilik birliğinin temelinden sarsılması (şiddetli geçimsizlik) genel nedenine dayalı olarak terditli açılması mümkündür. Bu durumda davalı eşin ispat edilen eylemleri zina kapsamına girerse zina nedeniyle boşanma kararı verilecek, aksi halde zinaya dayalı boşanma talebi reddedilse dahi isnat edilen eylemler sadakate aykırı davranış kapsamına girebilecek ve bunun yanında davalı eşin diğer kusurlu eylemleri de genel boşanma nedeni olan şiddetli geçimsizlikte kullanılabilecek, evlilik birliğinin temelinden sarsılması (şiddetli geçimsizlik) nedeniyle boşanma talebi kabul edilebilecektir.

Çekişmeli açılan şiddetli geçimsizlik nedeniyle boşanma davası anlaşmalı boşanmaya dönüştürülebilir mi?

Eşlerden birinin evlilik birliğinin temelinden sarsılması (şiddetli geçimsizlik) nedeniyle çekişmeli boşanma davası açması halinde taraflar kendi aralarında anlaşmalı boşanma protokolü düzenleyerek mahkemeden çekişmeli boşanma davasının anlaşmalı boşanma davası olarak devamını talep edebilirler. Bu hususta hukuken bir engel bulunmamaktadır. 

Evlilik birliğinin temelinden sarsılması (şiddetli geçimsizlik) nedeniyle boşanma davasında hangi sebepler kusur olarak görülebilir?

Öncelikle aşağıda Yargıtay kararları ile birlikte belirttiğimiz sebeplerin sınırlı sayıda olmadığını, yalnızca pratikte sık rastlanan örnekler olduğunu, eşe kusur olarak yüklenebilecek her sebebin şiddetli geçimsizlik nedeniyle boşanma davasında ileri sürülebileceğini belirtmek gerekir.

- Eşe sevgisiz ve ilgisiz davranmak

"Davalı ... ise mahkemenin kabulünde olduğu üzere eşine sevgisiz ve ilgisiz davrandığı anlaşılmaktadır. Boşanmaya sebep olan olaylarda davalı ... tam kusurludur. Hal böyle iken hatalı kusur belirlemesinin sonucu olarak davacı ...nın maddi tazminat (TMK m. 174/1) isteğinin reddi doğru olmayıp bozmayı gerektirmiştir." Yargıtay 2 HD 2016/12757 E. 2016/12447 K

- Evi terk edip birlikte yaşamaktan kaçınmak ve birlik görevlerini ihmal etmek

"Mevcut olaylara göre evlilik birliğinin, devamı eşlerden beklenmeyecek derecede, temelinden sarsıldığı kuşkusuzdur. Ne var ki bu sonuca ulaşılması tamamen birlik görevlerini ihmal eden, eşiyle birlikte yaşamaktan kaçınan davacı ... tutum ve davranışlarından kaynaklanmış olup" Yargıtay 2. HD 2016/22658 E.  2018/9467 K.

- Eşin ailesinin evliliğe müdahale etmesi ve eşin buna izin vermesi

"Yapılan yargılama ve toplanan delillerden, davalı kadının evi ile ilgilenmediği, sık sık ailesinin yanına gittiği ve ailesinin evliliğe müdahalede bulunduğu anlaşılmaktadır. Gerçekleşen bu durum karşısında erkek boşanma davası açmakta haklıdır. Bu şartlar altında eşleri birlikte yaşamaya zorlamanın artık kanunen mümkün görülmemesine göre, erkek tarafından açılan boşanma davasının kabulü ile tarafların boşanmalarına karar verilmesi gerekirken" Yargıtay 2. HD 2020/2648 E. 2020/3628 K.

- Eşin intihara teşebbüs etmesi

"Bu açıklamalar kapsamında elde ki davaya gelince; kadın eşin "eşinin annesine fiziksel şiddet uyguladığı, babasının eşine fiziksel şiddet uygulamasına sessiz kaldığı ve intihar girişiminde bulunduğu" şeklinde gerçekleşen kusurlu davranışlarının bulunduğu Mahkemenin ve Özel Dairenin kabulünde olup" Yargıtay HGK 2017/2300 E. 2020/704 K.

"davalı-karşı davacı kadının mahkemenin de kabulünde olduğu üzere intihara teşebbüs ettiği, bu nedenle boşanmaya sebep olan olaylarda az da olsa kusurlu olduğu anlaşılmaktadır." Yargıtay 2 HD 2016/21965 E. 2018/8729 K.

- Eşin diğer eşe harçlık vermemesi (Ekonomik Şiddet)

"Davalı-karşı davacı kadının karşı boşanma davasında ekonomik şiddet vakıasına dayandığı, mahkemece de kararın gerekçesinde davacı-karşı davalı erkeğin, davalı-karşı davacı kadına ihtiyaçlarını gidermek amacıyla para vermeyerek ekonomik şiddet uyguladığı vakıasının erkeğe kusur olarak yüklendiği ve toplanan delillerden bu vakıanın ispatlandığı anlaşılmaktadır. ... Davacı karşı davalı erkeğin belirlenen bu kusurlu davranışı, davalı-karşı davacı kadının kişilik haklarına saldırı niteliğindedir." Yargıtay 2 HD 2018/3648 E. , 2019/3769 K.

"Yapılan yargılama ve toplanan delillerden; davalı erkeğin kadının temel ihtiyaçlarını gidermediği, ev giderlerini karşılamayarak kadına ekonomik şiddet uyguladığı ve birlik görevlerini yerine getirmediği anlaşılmaktadır. Bu halde taraflar arasında ortak hayatı temelinden sarsacak derecede ve birliğin devamına imkân vermeyecek nitelikte bir geçimsizlik mevcut ve sabittir. Olayların akışı karşısında davacı kadın dava açmakta haklıdır. Bu şartlar altında eşleri birlikte yaşamaya zorlamanın artık kanunen mümkün görülmemesine göre, davacı kadının davasının kabulü ile tarafların boşanmalarına karar verilecek yerde, davanın reddi doğru olmayıp bozmayı gerektirmiştir." Yargıtay 2 HD 2021/1251 E. , 2021/3012 K.

- Eşe karşı fiziksel ya da psikolojik şiddet uygulama (eşi yaralamak, eşe hakaret etmek, eşi tehdit etmek),

- Uyuşturucu, alkol, kumar gibi bağımlılıklar,

- Sadakat yükümlülüğüne aykırı olarak görülebilecek davranışlar.

Evlilik birliğinin temelinden sarsılması (şiddetli geçimsizlik) nedeniyle çekişmeli boşanma davasında maddi/manevi tazminat

TMK madde 174/2'ye göre "Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir". Eşin kişilik haklarına saldırı olarak nitelendirilebilecek kusurlu eylemlerinin bulunması halinde manevi tazminat talep etmek mümkündür. Manevi tazminatın yanında davacının kusursuz veya davalıdan daha az kusurlu olması kaydıyla maddi tazminat talebi de mümkündür. Maddi tazminat için ek olarak boşanma nedeniyle davacının mevcut ve beklenen maddi menfaatlerinin zedeleneceği ispat edilmelidir.

Şiddetli geçimsizlik nedeniyle boşanma davasında yargılama harç ve giderleri

Boşanma davaları tazminat/nafaka/velayet gibi talepleri içerse dahi maktu (sabit) harca tabi olduğundan her yıl değişmekle birlikte harç yükü hafiftir. Masraflar da araştırılacak hususlara göre değişmekle birlikte ağır bir yük oluşturmamaktadır. Yine de davayı açmak için yeterli maddi gücün olmaması ve bu hususun belgelendirilmesi halinde adli yardım talepli olarak dava açılması mümkündür. Bu talebin kabul edilmesi halinde karar kesinleşene kadar harç ve masraf yükü söz konusu olmamakta, masraflar geçici olarak devletçe karşılanmaktadır.

NOT: Boşanma hukuku usul ve esası uzmanlık gerektiren alanlardan olduğundan tarafların bu işlemleri bizzat kendilerinin yapmaları ya da hukuk mezunu olmayan kişilere yaptırmaları halinde ciddi mağduriyetler ve zaman kaybı yaşanmaktadır. Bu sebeple boşanma konusunda bilgili bir avukattan hukuki yardım alınması tavsiye edilir.

UYARI

İnternet sitemizdeki tüm içeriğin telif hakkı tarafımıza aittir. Dilekçeler hariç sitemizdeki içeriklerin alıntı yapılmaksızın kopyalanması yasaktır. Aksi halin tespiti halinde yasal süreç başlatılabilecektir.

Avukat Kağan AKBAŞOĞLU
Avukat Yusuf ŞENTÜRK
TRABZON